باغ ادبیات؛ توشه‌ای و خوشه‌ای-2/ سنایی غزنوی: بدی را با بدی پاسخ مده!/ خطا کرد عطا کن
تاریخ انتشار: ۲۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۸۲۴۶۰
عصر ایران- دومین بخش از سلسله نوشتارهای «توشه‌ای و خوشه‌ای از باغ ادبیات» که قرار است به تناوب و هر دو روز یک بار -و شاید هم هر روزه - منتشر شود به ابیاتی از «حدیقه الحقیقه» سنایی غزنوی اختصاص دارد که بر پایۀ پژوهش‌های دکتر احمد رنجبر فردی به نام فخرالدین خسرو در سال 727 هجری قمری با خط خوش نوشته است:
1.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
2. دلِ خازِن زِ بیمِ شر برخاست..... جام جُستن گرفت از چپ و راست
3. شاه گفتش مرنج و غصه مسنج..... بی گُنَه را مدار در غم و رنج
4. که‌آن که برداشت، جام ندهد باز.... وان که دانست، فاش نکند راز
5. در خطا دیرگیر و زود گذار.... در عطا سخت‌مهر و سست‌مهار
6. صبر کن بر سیاست ای جاهل.... تا شوی سایسِ ولایتِ دل
7. آن که زهرت دهد، بدو دِه قند...... وان که از تو بُرَد، بدو بپیوند
8. آن که سیمَت نداد، زر بخشَش.... آن که پایت بُرید، سر بخشَش
9. تا شَوی در جهان وصل و قراق.... دفتری از مکارم اخلاق
---------------------------
1. حاجب یعنی دربان و پرده دار. دربانی جام نوشیروان را پنهانی برمی‌دارد ( که قاعدتا زرین و گران‌قیمت بوده) و دست بر قضا خود شاه این صحنه را می‌بیند اما به روی دربان نمی‌آورد.
2. خازن یعنی خزانه‌دار و مسؤول امور مالی و حساب و کتاب دربار. طبعا او مطلع و نگران خشم شاه می‌شود و همه جا را جست‌و‌جو می‌کند تا جام پیدا شود.
3. انوشیروان اما ( که خود دیده بود که برده و دزد را می‌شناخت) به خزانه‌دار خود می‌گوید: عصه نخور و بی‌دلیل بی گناهان را به دردسر نینداز.
4. چون آن‌که جام را برده با این کارها پس نمی‌دهد و کسی هم که دیده (خود نوشیروان) نخواهد گفت و رازدار است.
5. در واکنش به اشتباهات دیگران تأمل و درنگ کن و شتاب نداشته باش اما در بخشش سریع باش. ( سخت‌مهر: بسیار مهربان/ سست مهار: رام و مطیع). توصیه به سست مهار یو رام و مطیع بودن نهایت در بخشندگی است چون در حالت عادی بار مثبت ندارد. شاعر پاسخ اخلاقی خطا را با عطا و زهر را با قند می داند (بیت هفتم).
6. سیاست در ادبیات کلاسیک تنها به معنی تدبیر امور مملکت نبوده و به مفهوم تنبیه هم بوده و البته تنبیه و ترساندن هم از مهم ترین ابزارهای حکومت‌ها بوده است. شاه و در واقع سنایی غزنوی توصیه می‌کند: اگر می خواهید بر دل ها حکومت کنید ( سایسِ ولایت دل) از سیلست های تنبیهی سریع بپرهیز.
7. تلخی را نه با تلخی که با شیرینی پاسخ بده ( قند در برابر زهر) و اگر کسی با تو قطع ارتباط کرد ( از تو بُرَد) تو با او رابطه برقرار کن. ( بدی را نه با بدی که با خوبی و مهربانی پاسخ بده).
8. چندان بخشنده باش که به کسی که به تو نقره هم نداده طلا بده ( زر در مقابل سیم ناداده) و اگر پای تو را قطع کرد سرت را به او ببخش! ( روشن است که شاعر از زباز نوشیروان اغراق می کند و بعید است پادشاه با این شیوه حومت کرده باشد اما منظور از اغراق شاعرانه این است که همواره درصدد مقابله به مثل نباش و برای این که هدیه ای دهی یا خدمتی کنی منتظر طرف مقابل نباش).
9. شاعر از زبان خود یا نوشیروان دنیا را جهان « به دست آوردن و از دست دادن» یا « رسیدن و جدا شدن» توصیف می کند که بسیار زیباست. مراد او از «دفتر» در این بیت «الگو» و «نمونه» است: اگر چنان باشی که شاعر یا نوشیروان به خزانه دار گفت ( پاسخ بدی با خوبی) الگویی از اخلاق خواهی شد.
منبع: عصر ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۸۲۴۶۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از ایران تا پاکستان/ شعر شاعر پاکستانی در استقبال از غزل رهبر انقلاب
احمد شهریار شاعر پاکستانی، تازه‌ترین شعر خود را در استقبال از غزل رهبر معظم انقلاب سرود.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، مدتی قبل عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، شعری را منتشر کرد که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آستانه عملیات وعده صادق خواندند؛ مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب، در صفحه ایکس خود نوشت:
غزل زیر، سروده چندسال پیش رهبر انقلاب اسلامی است، معظم‌له این بیت از سروده را در آستانه عملیات وعده صادق در یکی از جلسات مرتبط خوانده‌اند:
تو را است معجزه در کف زساحران مهراس
عصا بیفکن و از بیم اژدها مگریز
در روزهای گذشته جمعی از هنرمندان و شاعران ایرانی به استقبال از این غزل رهبر معظم انقلاب رفتند اما این بار احمد شهریار، شاعر پاکستانی، تازه‌سروده خود را به این موضوع اختصاص داد که در ادامه می‌خوانید:
اگر به عشق یقین داری از فنا مگریز
دلیر باش و خطر کن، به هیچ جا مگریز
قسم به خضر که در انتهای این ظلمات
همیشه آبِ حیات است، پس بیا مگریز
تو پورِ حیدری، از دیوِ هفت‌سر مهراس
ز قومِ رستمی از حلقه بلا مگریز
بسنج با دمِ شمشیر، زورِ دشمن را
ز غرشِ رجز و هیبتِ صدا مگریز
تو نورِ علم و یقینی و در کنارِ حسین
به قلبِ شب بزن، از خاکِ کربلا مگریز
دوباره معرکه حق و باطل است اینجا
تویی که مردِ نبردی، به انزوا مگریز
کد خبر 749316
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت